Narciarstwo adaptowane

Uczestnictwo w zajęciach na śniegu sprzyja zaspokajaniu wielu podstawowych potrzeb, w tym: naturalnej potrzeby ruchu, kontaktu z ludźmi, osiągania przyjemności i zadowolenia z wysiłku fizycznego, budowania poczucia własnej wartości. Podsumowując poprawia jakość życia.

Należy podkreślić, że dla każdego uczestnika zajęć cele mogą być różne, można je jednak uporządkować w główne kategorie. Obok oczywistego celu chęci nauczenia się skutecznej i bezpiecznej techniki narciarskiej można także wymienić cele zdrowotne, psychiczne jak i społeczne:

· Utrzymanie i wzrost zdrowia fizycznego poprzez kształtowanie mechanizmów wyrównawczo-kompensacyjnych w stosunku do rodzaju niepełnosprawności; rozwój motoryki, poprawa równowagi ciała, utrzymanie prawidłowej masy ciała czy wzrostu siły mięśniowej.

· Poprawa stanu zdrowia społecznego budując i podtrzymując relacje z innymi ludźmi w warunkach wolnych od stresu, i trudności codziennego życia, równocześnie umożliwiając wzrost inkluzji i integracji społecznej, która jest niezbędna do bycia pełnoprawnym członkiem społeczeństwa

· Polepszenie zdrowia psychicznego wskutek aktywności ruchowej, która pomaga w pozbywaniu się skutków stresu, umożliwia rozwój własnych zainteresowań; pomaga w przełamaniu osobistych barier i kompleksów oraz zaspokajania potrzeby samoakceptacji i wspomaga budowanie poczucia własnej wartości.

Narciarstwo powinno być dostępne dla każdej osoby niezależnie bez względu na wiek, rodzaju czy stopienia niepełnosprawności. Możliwe jest prowadzenie zajęć z uczniami, którzy nie mogą poruszać się czy oddychają przy pomocy respiratora.

Narciarstwo i jego podział w czasie zajęć narciarskich:

Narciarze siedzący – są to osoby jeżdżące na nartach w pozycji siedzącej w specjalnie do tego celu zaprojektowanym sprzęcie. Osoby te na co dzień poruszają się przy pomocy wózka, kul lub bez dodatkowej pomocy. Narciarze siedzący mogą być samodzielnymi narciarzami (całkowicie samemu korzystać z wyciągów i zjeżdżać z góry na dół) lub nie (jazda z pomocą instruktora lub pomocnika). Narciarze samodzielni jeżdżący w pozycji siedzącej korzystają głównie z mono-ski natomiast narciarze, którzy potrzebują pomocy jeżdżą w sprzęcie z dwiema nartami – Dualski, Tandem flex, bi-ski, Snowkart

Narciarze stojący - w grupie narciarzy stojących wyróżnić możemy mniejsze podgrupy. Ze względu na rodzaj posiadanej niepełnosprawności inna jest metodyka ich nauczania.

Narciarze jeżdżący na jednej narcie (Three-track skiing) – poruszają się z pomocą kulonart (specjalnie wykonane kule z nartką na dole), które pomagają podczas jazdy w dół oraz przy odpychaniu się do wyciągu lub po płaskim i do chodzenia. Narciarze jeżdżą na jednej narcie, na nodze zdrowej, są głównie po jednostronnej amputacji powyżej stawu kolanowego lub deformacji/niedorozwoju drugiej kończyny.

Narciarze stojący jeżdżący na dwóch nartach - jest to szeroko rozumiana grupa, w której skład wchodzą osoby chodzące. Mogą to być osoby po amputacji kończyn, ale z oprotezowaniem umożliwiającym jazdę na dwóch nartach, osoby z różnego rodzaju przykurczami (młodzieńcze porażenie mózgowe), urazy mózgu, niepełnosprawność intelektualna, osoby niesłyszące, niskie i niekompletne urazy rdzenia kręgowego, udar mózgu, spektrum Autyzmu oraz Zespół Aspergera . Dodatkowo mogą korzystać z kulonart, lub różnych „gadżetów” ułatwiających im jazdę w pozycji stojącej (połączenie nart, taśmy, specjalne balkoniki).

Narciarze niewidomi i niedowidzący – podstawowym celem aktywnej rehabilitacji osób z dysfunkcją wzroku jest kompensowanie braku widzenia poprzez aktywizację innych zmysłów. Zasadnicze znaczenie w kompensacji utraconego wzroku ma połączenie dwóch elementów: umiejętnej i sprawnej analizy bodźców pochodzących z otaczającego środowiska oraz sprawności fizycznej. Narciarze niedowidzący i niewidomi zawsze jeżdżą z przewodnikiem/instruktorem w systemie jeden na jeden.

SPRZĘT NARCIARSKI

Sport osób z niepełnosprawnościami nieustannie się rozwija, pojawiają się nowi producenci sprzętu narciarskiego, nowe technologie jak i środki dydaktyczne. W zależności od nakładów finansowych i specjalizacji różnych producentów, jakość produkowanego sprzętu oraz ilość modeli są również różna.

Narciarzem może zostać każdy bez względu na wiek, rodzaj i stopień niepełnosprawności, co jest możliwe właśnie dzięki specjalistycznemu sprzętowi, który jest odpowiednio dobrany do indywidualnych potrzeb, dysfunkcji, wymaganej stabilizacji określonych części ciała oraz zamierzonego celu.

W zależności od samodzielności i możliwości osoby z niepełnosprawnością rozróżnia się następujące sprzęty narciarskie:

Tandem’Flex (fot.1)
Stosowany przede wszystkim przez narciarzy poruszających się na co dzień za pomocą wózka. Sprzęt przeznaczony jest dla osób, które nie poruszają się samodzielne podczas jazdy na stoku i w większości nie są samodzielne również poza stokiem. Tandem’Flex jest całkowicie kontrolowane przez instruktora/instruktorkę. To on/ona planuje linie zjeżdżając w dół stoku, odpowiada za skręty, kierunek i prędkość jazdy. Osoba z niepełnosprawnością znajduje się w specjalnym siedzisku w optymalnej dla nich pozycji półleżącej - umożliwiającej maksymalą stabilizację, wygodę w jeździe, a także poczucie bezpieczeństwa. Instruktor/instruktorka jest wpięty w te same narty, co dodatkowo podwyższa poczucie bezpieczeństwa. Zalecane jest korzystanie z tego modelu na stokach łagodnych, a transport narciarza wraz z całym Tandem’Flex odbywa się za pomocą wyciągu krzesełkowego. Osoby z niepełnosprawnościami jeżdżące w Tandem’Flex często są po wysokich urazach rdzenia kręgowego (na poziomie kręgów szyjnych lub piersiowych), przy mózgowym porażeniu dziecięcym, cierpią na zanik mięśni oraz wszelkiego rodzaju niepełnosprawności wymagających pełnej stabilizacji tułowia oraz często również głowy.
Tempo duo Piloted (fot.2)
Jest to model przeznaczony dla bardziej sprawnych narciarzy, którzy też samodzielnie nie są w stanie jeździć na stoku, ale mogą wspomagać instruktora. Ten rodzaj nart jest już bardziej zwrotny, można stosować również na stromych stokach. Poprzez zastosowania siedziska kubełkowego oraz pasów szelkowych narciarz ma zapewnioną pełną stabilizację. Instruktor/ka porusza się za tyłu utrzymując równowagę, prędkość i kierunek nart. Narciarz, jeżeli może stara się wspomagać skręty przez delikatne pochylanie głowy, tułowia czy rąk w stronę zamierzonego skrętu będąc tak aktywnym na ile jest to możliwe. Wjazdy na górę odbywają się wyciągiem krzesełkowym, a także orczykowym.
Jazda w powyższych dwóch modelach jest pod całkowitą kontrolą instruktora i to on ponosi odpowiedzialność podczas jazdy w dół stoku oraz załadunku na wyciąg i jazdy wyciągiem do góry.
Snowkart (fot.3)
Jest to model pośredni pozwalający na pełną samodzielność podczas jazdy w dół stoku. Posiada szeroki rozstaw nart co wpływa na stabilność, narciarz kieruje sprzętem za pośrednictwem dwóch dźwigni, które są połączone z nartami. Przez ruchy dźwigni prawo-lewo narciarz zmienia ułożenie nart co wywołuje skręty i kontrolę prędkości jazdy. Instruktor jedzie z tyłu i jedynie asekuruje narciarza. Model ten jest przeznaczony dla osób posiadających sprawne ręce i ramiona, ale nie muszą one być sprawne w 100%, mogę mieć problem z koordynacją (porażenie mózgowe, zaniki mięśni, wysokie urazy rdzenia kręgowego, urazy mózgu).
Mono-ski (fot.4)
Jest przeznaczone dla narciarzy samodzielnych. Narciarz dodatkowo posiada parę kulonart - służących do odpychania się na płaskim oraz do jazdy. To za pomocą nich odbywa się kontrola równowagi, zmiana kierunku jazdy jak i prędkości. Osoby jeżdżące w mono-ski posiadają sprawną i silną górną część ciała, są głównie po niskich urazach rdzenia kręgowego, amputacji w obrębie kończyn dolnych, rozszczepie kręgosłupa, deformacji kończyn dolnych, urazach stawów i miednicy które uniemożliwiają jazdę w pozycji stojącej. Konstrukcja mono-ski również zapewnia samodzielne i bezproblemowe korzystanie z wyciągów.
Kulonarty (fot.5)
Kulonarty przypominają kule z małymi nartkami przymocowanymi u dołu. Posiadają one mankiet, z rzepem, który jest na wysokości przedramienia oraz uchwyt do trzymania. Pomagają w utrzymaniu równowagi, możliwe są różne długości i stosowane są przez narciarzy jeżdżących w pozycji siedzącej jak i stojącej.

Każdy z powyższych modeli nart siedzących jest tak zaprojektowany, że bez problemu wjeżdża na górę wyciągiem orczykowym/talerzykiem lub wyciągiem krzesełkowym. Przed wjazdem wyciągiem krzesełkowym należy wyciągnąć zawleczkę co powoduje odblokowanie ramy i narciarz z odblokowaną częścią unosi się do góry, kanapa wyciągu wjeżdża pod siedzisko z narciarzem i zabiera do góry. Jak już narciarz dojedzie na górę pochyla się do przodu i wyjeżdża z siedziska. Do wjazdu wyciągiem orczykowym/talerzykiem wykorzystywany jest specjalny system linek, który jest dołączony do ramy i zaczepia się go pod orczyk, który ciągnie narciarza do góry. Na górze jednym pociągnięciem ręki jedna z pętel się odczepia i narciarz wyjeżdża z wyciągu.

______________________

Jazda na nartach - obok chęci nauczenia się skutecznej i bezpiecznej techniki narciarskiej narciarstwo ma korzyści zdrowotne, psychiczne jak i społeczne

Narciarstwo i jego podział w czasie zajęć narciarskich:

Narciarze stojący - w grupie narciarzy stojących wyróżnić możemy mniejsze podgrupy. Ze względu na rodzaj posiadanej niepełnosprawności inna jest metodyka ich nauczania.

• Narciarze niewidomi i niedowidzący – podstawowym celem aktywnej rehabilitacji osób z dysfunkcją wzroku jest kompensowanie braku widzenia poprzez aktywizację innych zmysłów. Zasadnicze znaczenie w kompensacji utraconego wzroku ma połączenie dwóch elementów: umiejętnej i sprawnej analizy bodźców pochodzących z otaczającego środowiska oraz sprawności fizycznej. Narciarze niedowidzący i niewidomi zawsze jeżdżą z przewodnikiem/instruktorem w systemie jeden na jeden.

SPRZĘT NARCIARSKI

• Narciarzem może zostać każdy bez względu na wiek, rodzaj i stopień niepełnosprawności, co jest możliwe właśnie dzięki specjalistycznemu sprzętowi, który jest odpowiednio dobrany do indywidualnych potrzeb, dysfunkcji, wymaganej stabilizacji określonych części ciała oraz zamierzonego celu.

W zależności od samodzielności i możliwości osoby z niepełnosprawnością rozróżnia się następujące sprzęty narciarskie:

• Tandem’Flex – Sitskiing in tandem (https://www.tessier-adaptive-sports.com/en/tandemflex-sitskiing-duo/)
Stosowany przede wszystkim przez narciarzy poruszających się na co dzień za pomocą wózka. Sprzęt przeznaczony jest dla osób, które nie poruszają się samodzielne podczas jazdy na stoku i w większości nie są samodzielne również poza stokiem. Tandem’Flex jest całkowicie kontrolowane przez instruktora/instruktorkę. To on/ona planuje linie zjeżdżając w dół stoku, odpowiada za skręty, kierunek i prędkość jazdy. Osoba z niepełnosprawnością znajduje się w specjalnym siedzisku w optymalnej dla nich pozycji półleżącej - umożliwiającej maksymalą stabilizację, wygodę w jeździe, a także poczucie bezpieczeństwa. Instruktor/instruktorka jest wpięty w te same narty, co dodatkowo podwyższa poczucie bezpieczeństwa. Zalecane jest korzystanie z tego modelu na stokach łagodnych, a transport narciarza wraz z całym Tandem’Flex odbywa się za pomocą wyciągu krzesełkowego. Osoby z niepełnosprawnościami jeżdżące w Tandem’Flex często są po wysokich urazach rdzenia kręgowego (na poziomie kręgów szyjnych lub piersiowych), przy mózgowym porażeniu dziecięcym, cierpią na zanik mięśni oraz wszelkiego rodzaju niepełnosprawności wymagających pełnej stabilizacji tułowia oraz często również głowy.

• Tempo duo Piloted – Sitskiing shared between the sitskier and his pilot-accompanist in Dualski / biski (https://www.tessier-adaptive-sports.com/en/tempo-duo-dualski-biski/)
Jest to model przeznaczony dla bardziej sprawnych narciarzy, którzy też samodzielnie nie są w stanie jeździć na stoku, ale mogą wspomagać instruktora. Ten rodzaj nart jest już bardziej zwrotny, można stosować również na stromych stokach. Poprzez zastosowania siedziska kubełkowego oraz pasów szelkowych narciarz ma zapewnioną pełną stabilizację. Instruktor/ka porusza się za tyłu utrzymując równowagę, prędkość i kierunek nart. Narciarz, jeżeli może stara się wspomagać skręty przez delikatne pochylenie głowy, tułowia czy rąk w stronę zamierzonego skrętu będąc tak aktywnym na ile jest to możliwe. Wjazdy na górę odbywają się wyciągiem krzesełkowym, a także orczykowym.

Jazda w powyższych dwóch modelach jest pod całkowitą kontrolą instruktora i to on ponosi odpowiedzialność podczas jazdy w dół stoku oraz załadunku na wyciąg i jazdy wyciągiem do góry.

• Snowkart (https://www.tessier-adaptive-sports.com/en/snowkart-handiski-kartski/)
Jest to model pośredni pozwalający na pełną samodzielność podczas jazdy w dół stoku. Posiada szeroki rozstaw nart co wpływa na stabilność, narciarz kieruje sprzętem za pośrednictwem dwóch dźwigni, które są połączone z nartami. Przez ruchy dźwigni prawo-lewo narciarz zmienia ułożenie nart co wywołuje skręty i kontrolę prędkości jazdy. Instruktor jedzie z tyłu i jedynie asekuruje narciarza. Model ten jest przeznaczony dla osób posiadających sprawne ręce i ramiona, ale nie muszą one być sprawne w 100%, mogę mieć problem z koordynacją (porażenie mózgowe, zaniki mięśni, wysokie urazy rdzenia kręgowego, urazy mózgu).

• Mono-ski (https://www.tessier-adaptive-sports.com/en/tempo-access-easiest-uniski-monoski-low-stable-easy/)
Jest przeznaczone dla narciarzy samodzielnych. Narciarz dodatkowo posiada parę kulonart - służących do odpychania się na płaskim oraz do jazdy. To za pomocą nich odbywa się kontrola równowagi, zmiana kierunku jazdy jak i prędkości. Osoby jeżdżące w mono-ski posiadają sprawną i silną górną część ciała, są głównie po niskich urazach rdzenia kręgowego, amputacji w obrębie kończyn dolnych, rozszczepie kręgosłupa, deformacji kończyn dolnych, urazach stawów i miednicy które uniemożliwiają jazdę w pozycji stojącej. Konstrukcja mono-ski również zapewnia samodzielne i bezproblemowe korzystanie z wyciągów.

• Kulonarty (https://enablingtech.com/products/superlite-outriggers-mono-ski)
Kulonarty przypominają kule z małymi nartkami przymocowanymi u dołu. Posiadają one mankiet, z rzepem, który jest na wysokości przedramienia oraz uchwyt do trzymania. Pomagają w utrzymaniu równowagi, możliwe są różne długości i stosowane są przez narciarzy jeżdżących w pozycji siedzącej jak i stojącej.

• Każdy z powyższych modeli nart siedzących jest tak zaprojektowany, że bez problemu wjeżdża na górę wyciągiem orczykowym/talerzykiem lub wyciągiem krzesełkowym. Przed wjazdem wyciągiem krzesełkowym należy wyciągnąć zawleczkę co powoduje odblokowanie ramy i narciarz z odblokowaną częścią unosi się do góry, kanapa wyciągu wjeżdża pod siedzisko z narciarzem i zabiera do góry. Jak już narciarz dojedzie na górę pochyla się do przodu i wyjeżdża z siedziska. Do wjazdu wyciągiem orczykowym/talerzykiem wykorzystywany jest specjalny system linek, który jest dołączony do ramy i zaczepia się go pod orczyk, który ciągnie narciarza do góry. Na górze jednym pociągnięciem ręki jedna z pętel się odczepia i narciarz wyjeżdża z wyciągu.

• Wycieczki rowerowe, dzięki rowerom wspomaganym elektrycznie jest to obecnie bardzo łatwa aktywność pozwalająca na pokonanie wzniesień nawet osobom bez odpowiedniej kondycji. Należy zwrócić uwagę na szeroką gamę rowerów zaprojektowanych specjalnie na potrzeby osób z niepełnosprawnością. Rowery te charakteryzują się specjalną konstrukcją, która znacząco wpływa na poprawienie równowagi, bezpieczeństwa oraz w ogóle umożliwia taką aktywność. Ze względu na pozycję i które kończyny używamy do napędu możemy podzielić na 3 grupy: rowery napędzane siłą rąk - typu handbike. Rowery handbike używane są przez osoby z niepełnosprawnością kończyn dolnych (które na co dzień poruszają się na wózku, lub ze względu na różne deformacje kończyn dolnych, brak mobilności nie mogą pedałować w tradycyjny sposób.

• Kolejną grupę stanowią rowery napędzane w tradycyjny sposób, czyli siłą nóg. Są to rowery dwukołowe lub trójkołowe, pojedyncze lub tandemy (osoba z niepełnosprawnością jeździ z opiekunem (osoba z niepełnosprawnością intelektualną, niewidoma lub niedowidząca) . Rowery dobierane są w zależności od rodzaju i stopnia niepełnosprawności, miejsca zamieszkania (teren górzysty czy płaski, ścieżki rowerowe lub drogi szutrowe, i przeznaczenia (nastawione bardziej na rehabilitację czy rekreację).

• Odrębną grupę stanowią rowery do transportu osób z niepełnosprawnością. Kiedy ze względu na znaczny stopnień niepełnosprawności jazda na żadnym z powyższych rowerów, nie jest możliwa zawsze jest opcja rikszy - rower z wózkiem gdzie osoba z niepełnosprawnością siedzi z przodu na specjalnym siedzisku (tak jak wózek inwalidzki), a opiekun znajduje się z tyłu - to on napędza i kieruje rowerem. Inna opcja jest rower z platformą, na którą wjeżdżamy całym wózkiem i po zabezpieczeniu specjalnymi pasami, osoba cały czas przebywa we własnym wózku, a opiekun kieruje rowerem podobnie jak w modelu wyżej.

Należy zachować szczególną ostrożność podczas jazdy tandemami gdyż równowaga i sterowność znacznie odbiega od jazdy zwykłym rowerem. Zawsze musimy mieć kaski, zabezpieczenie pasami jeżeli tego wymaga. W miarę mozliwości wybieramy drogi równe, szerokie, bez ostrych zakrętów, bez stromych podjazdów i zjazdów, najlepiej ściezki rowerowe bez ruchu samochodowego.